Vlada Crne Gore odlučila je da zvanično podržiinicijativu za osnivanje međunarodnog instituta zaodržive tehnologije na Balkanu sa misijom “Naukaza mir”. Ovakav projekat, jedinstven u cijelomregionu, znatno bi uticao na ekonomski razvoj, poboljšanje životnog standarda, smanjenjenezaposlenosti i predstavljalo određenu vrstu‘industrijalizacije’ našeg regiona na osnovu održivihtehnologija, saopštila je ministarka nauke dr SanjaDamjanović na konferenciji za novinare.
Projekat bi imao dva glavna cilja. Prvo, promovisaobi saradnju između nauke, tehnologije i industrije, a takođe predstavljao i platformu za edukacijutalentovanih mladih ljudi i inženjera na osnovutransfera znanja i tehnologija iz evropskih centara, kao što su CERN i drugi. Drugi značajan cilj je okupljanje ljudi iz različitih zemalja regiona, i to ne samo naučnika već i inženjera, kao i administracije.Ovakav projekat bi predstavljao još jedan uspješanprimjer CERN-ovog modela.
Uspjeh ovakve inicijative pokazuje SESAMEprojekat, realizovan u Jordanu, koji objedinjuje devetzemalja Bliskog istoka, različitih političkih sistema ireligija, a uključeni su i Izrael i Iran. OsnivačSESAME projekta, profesor Herwig Schopper(Hervig Šoper, nekadašnji generalni direktor CERN-a), uz podršku UN-a, UNESCO-a i CERN-a, glavni je inicijator osnivanja međunarodnog instituta sadana teritoriji jugoistočne Evrope. Ova Inicijativa je prvi put predstavljena na odboru Svjetske Akademijenauka i umjetnosti (WAAS) u Dubrovniku 2016. godine.
“Vlada Crne Gore je prva među zemljama regionakoja zvanično podržava ovu inicijativu i otvorena je za kolaboraciju bez obzira na to gdje će biti lokacijaovog instituta. Takođe, izražava spremnost da bi CrnaGora mogla biti kandidat za domaćina ove platforme, uzimajući u obzir naš geografski položaj, blizinugranica sa pet zemalja regiona, ali i multietničku imultivjersku harmoniju i toleranciju koja je uvijekbila zastupljena kod nas”, kazala je ministarkaDamjanović.
Prepoznato je da je neophodno koncentrisanje najedan veliki, novi, institut, baziran na najnovijimtehnologijama, a koji bi omogućio tzv. “first class research”, gdje bi radili svi zajedno, jer je to jedininačin da se ostvari primarna misija “Nauka za mir”.Konkretni idejni naučni koncept ovog novog institutaveć postoji, i to dvije veoma različite opcije, objezasnovane na izgradnji sinhrotrona (vrsta kružnogakceleratora).
Prva opcija je ‘Synchrotron Light Source’ sa novomtehnikom koja se po prvi put koristi u Švedskoj, Ovajprojekat bi omogućio istraživanja iz raznih oblastikao što su biologija, hemija, farmakologija, ekologija, geologija i inženjering, sa širokomprimjenom u raznim granama industrije, a preko1.000 istraživača bi radilo na ovom institutu.
Druga opcija je Hadronska Kancer Terapija iIstraživanja u Biomedicini (akceleratori snopovaprotona i jona predstavljaju najuspješniji instrument za liječenje kancera). Ovaj institut bi mogao bitiizgrađen po uzoru na CNAO-Pavia. Uz uslov da 50 odsto vremena bude posvećeno istraživanju, oko 500 pacijenata godišnje bi bilo tretirano u ovom institutu, a na njemu bi radilo oko 1.000 istraživača od kojih biveliki broj bio iz zemalja izvan Balkana.
“Budući da je opšte poznato da je našem regionupotrebna ekonomska pomoć, čini se mogućimdobijanje finansijske podrške od strane Evropskeunije, preko Berlinskog procesa i drugih EU fondovatakođe za ovaj projekat. Uz značajnu podrškuHerwiga Schoppera, i pod uslovom da i ostalebalkanske države podrže ovu inicijativu, a štoočekujemo, vjerujemo da postoji velika šansa da se ideja o Balkanskom projektu sprovede u djelo”, istakla je ministarka Damjanović.
Inauguracija pomenutog SESAME projekta u Jordanu će biti upriličena 16. maja.
O. Đ.