Naučni radnici potpisivaće tzv. izjavu o izvornosti, kojom pod krivičnom i materijalnom odgovornošću potvrđuju da je riječ o njihovom, originalnom djelu, predviđeno je Predlogom zakona o akademskom integritetu koji su danas, u okviru javne rasprave, predstavili ministar Damir Šehović, direktorica Direktorata za visoko obrazovanje Mubera Kurpejović i šefica Programske kancelarije Savjeta Evrope u Podgorici Angela Longo. Naglašeno je da je Crna Gora prva zemlja Regiona i šire koja je zakonom propisala pitanja poštovanja, odnosno kršenja akademskog integriteta.
Ministar Šehović je istakao da nijesu cilj kazne koliko stvaranje dobrih navika, učenja metodologije pisanja radova i unapređenje kvaliteta.
“Dakle, mi ovim zakonom ne poručujemo samo da ćete biti kažnjeni ukoliko prisvojite tuđe djelo. Mi prije svega poručujemo da prisvajanje tuđeg djela nije časno, nije moralno, i, iako se čini kao prečica, tim putem zapravo nikad nećete stići do cilja, jer nećete izaći sa znanjem, koje treba da bude svrha djelovanja u akademskoj zajednici; kompromitovaćete se u toj zajednici koja treba da bude primjer svima u društvu; i na kraju, najvažnije: vi ćete znati da nemate znanje, ali prije svega integritet”.
Zakonom je propisano uvođenje Etičkog komiteta, novog tijela, kao drugostepene instance za utvrđivanje kršenja akademskog integriteta. Etički komitet, kako je predlozeno, imenuje i razrješava Vlada Crne Gore na period od četiri godine na osnovu javnog poziva. Komitet treba da ima sedam članova iz reda istaknutih eksperata iz različitih naučnih oblasti.
Mubera Kurpejović je ukazala da su nadležnosti Etičkog komiteta da donosi etičku povelju, prati primjenu etičke povelje, daje mišljenje o propisima i inicijativama koja se tiču etike, promoviše načela akademskog integriteta i podnosi godišnji izvještaj Vladi.
Pored Etičkog komiteta, sve ustanove visokog obrazovanja su, shodno Zakonu o visokom obrazovanju, već u obavezi da formiraju Sud časti pred kojim se pokreće postupak utvrđivanja kršenja akademskog integriteta. Ukoliko, pak, taj sud ne završi postupak u roku od šest mjeseci, ista će se sada procesuirati prema Etičkom komitetu.
Kurpejović je istakla i da diplomski, master, doktorski i naučni radovi koji su odobreni i publikovani do dana stupanja na snagu ovog zakona, takođe podliježu eventualnom postupku provjere. Kazne variraju od opomene, do drugih mjera u skladu sa Krivičnim zakonikom i Zakonom o visokom obrazovanju.
Angela Longo je naglasila da je donošenje ovog zakona na fonu aktivnosti koji se realizuju na putu Crne Gore ka članstvu u EU, ali i da je pitanje akademskog integriteta aktuelno u evropskom kontekstu, te da nije specifičnost Crne Gore. “Resursi Savjeta su stavljeni na raspolaganje Crnoj Gori tokom izrade ovog zakona, kao i resursi država članica”, kazala je Longo, uz napomenu da je važno da Zakon ponudi rješenja koja se kvalitetno mogu implementirati.
Tokom rasprave date su konstruktivne sugestije za unapređenje teksta Prijedloga zakona, ali i poručeno da se očekuje da se upravo iz rasprave zajedno iznađu najkvalitetnija rješenja. Ovo posebno u dijelu utvđivanja procenta preklapanja kako bi se rad mogao kvalifikovati kao plagijat, te u dijelu rokova u kojima Etički komitet treba da rješava po inicijativi.
Ovo je prvi Zakon o akademskom integritetu koji se bavi pitanjima utvrđivanja plagijarizma, kao najčešćeg oblika kršenja akademskog integriteta, kao i drugim oblicima kršenja akademskog integriteta u Crnoj Gori. Njime je učinjen krupan iskorak na nacionalnom nivou u unapređenju kvaliteta visokog obrazovanja. Ovaj zakon, koji će se primjenjivati ne samo na akademsko osoblje već i šire, pripremila je intereresorska radna grupa u koju su uključeni predstavnici svih ustanova visokog obrazovanja, sindikata, NVO sektora i studenata. Grupa je imala podršku i pomoć Savjeta Evrope i njihovih eksperata.
