„Ako leptir mahne krilima u Pekingu, u Njujorku će nastati tornado“, slavna je rečenica novinara Džejmsa Gleika koja sažima bit zanimljive pojave da svaka, pa i naizgled nevažna sitnica, može igrati veliku ulogu u našem životu. Efekat leptira metaforički najbolje oslikava promjene koje mogu nastati implementacijom demokratskih vrijednosti u sistemu formalnog obrazovanja. Demokratska kultura, iako nije dio redovnog nastavnog kurikuluma, treba da bude dio svakog predmeta i svaka takva inicijativa i projekat su važni, jer obogaćuju svakodnevni rad nastavnika i doprinose razvoju vještina kod učenika.
Kako razvoj građanskih i društvenih kompetencija značajno zavisi od individualnih napora entuzijastičnih nastavnika i stručnih saradnika, koji po pravilu samoinicijativno u nastavu uvode neke teme, prisustvo demokratskih vrijednosti kao međupredmetne teme dostupno je i u nastavnim planovima i programima rada nastavnika, dodatnim aktivnostima, kao i u brojnim projektima realizovanim na nivou škole. Na nivou svih aktiva, dogovorena je implementacija demokratskih kompetencija u nastavni kurikulum.
Gimnazija Cetinje je, u prethodnom periodu, razvijala različite mehanizme kako bi obezbijedila primjenu demokratskih kompetencija u svim segmentima rada Škole. Početno, Gimnazija je bila učesnik Regionalne akademije o ljudskim pravima, koja je organizovana od 19. do 23. juna 2017. godine na Cetinju. Kroz navedeni program, naši nastavnici edukovani su o različitim mogućnostima primjene demokratskih kompetencija u nastavnom i vannastavnom procesu. Nakon tog programa, u saradnji sa predstavnicima lokalne samouprave, nevladinog sektora, razvijeni su značajni servisi bazirani na principima demokratske kulture.
Takođe, Škola je od 2017. godine uključena u program Savjeta Evrope i jedna je od učesnica projekta „Podsticanje demokratske kulture u školama“ Direktorica škole Nataša Stanojević, kao dio nacionalnog tima koji vodi Vidosava Kašćelan (Zavod za školstvo), imala je priliku da učestvuje u brojnim radnim grupama, na različitim evropskim obukama, treninzima, konferencijama i tako dodatno istraži mogućnosti primjene i evaluacije demokratskih kompetencija.
Navedena iskustva koristiila su se tokom pripreme programskih aktivnosti i realizacije pomenutog projekta. U kreiranju i realizaciji pomenutih aktivnosti radio je „Inkluzivni tim“ sastavljen od nastavnika, učenika, roditelja i uprave Škole, uz koordinaciju profesorica Biljane Vuksanović i Dejane Rudović. Navedeni tim imao je za zadatak da mapira snage i slabosti Škole i da akcionim planom predvidi one aktivnosti koje će unaprijediti navedenu oblast.
Posebno izazovna oblast za unapređenje odnosi se na ocjenjivanje pomenutih demokratskih vrijednosti, koje su bile u fokusu rada regionalnih ekspertskih grupa kojima je prisustvovala direktorica Gimnazije Nataša Stanojević.
Aktivno učešće učenika, roditelja, lokalne zajednice i NVO sektora
Koncept demokratskih vrijednosti podrazumijevao je i kreiranje drugih aktivnosti kako bi se razvila ova ideja i uključila sve aktere vaspitno-obrazovnog procesa.
Vođeni modelom distribuiranog vođenja Škole, obezbijedili smo mehanizme za učešće ostalih aktera u procesu rukovođenja školom (učenike, roditelje, predstavnike lokalne zajednice). Zajedničkim djelovanjem kreirana je misija i vizija Škole i određene vrijednosti koje naša škola baštini.
Proces uključivanja drugih aktera u osmišljavanje i realizaciju kurikuluma baziran je na principima dobre prakse i podrazumijevao je njihovo učešće u tijelima koja su prepoznatljiva na nivou škole. Trenutno, svi timovi koji funkcionišu uključuju predstavnike učenika, roditelja i lokalne zajednice.
Time smo obezbijedili veću uključenost u život škole i bolju iskorišćenost resursa dostupnih u lokalnoj zajednici. Dodatno smo osnažili predstavnike Učeničkog parlamenta o mehanizmima učešća, što je rezultiralo njihovim prisustvom na sjednicama Nastavničkog vijeća i učešćem i diskusijama na teme od zajedničkog interesa.
Razvijajući strateške planove, nizom filantropskih aktivnosti unaprijedili smo infrastrukturne mogućnosti i obezbijedili bolje uslove za obavljanje nastavnog procesa. Koristeći različite resurse u zajednici obezbijedili smo finansijska sredstva koja su bila neophodna za rekonstrukciju fiskulturne sale.
Organizacijom rada obezbijeđeni su i različiti načini podrške za učenike koji ne napreduju u skladu sa očekivanim, koji imaju teškoće u učenju, probleme u ponašanju. Formiranjem Tima za podršku omogućili smo našim učenicima da, kroz savjetodavni rad, napreduju na ličnom, emocijalnom i socijalnom nivou. Njegovanjem individualnog pristupa pristupilo se izradi portfolija učenika, kako bi se dodatno pratilo postignuće i mapirale mogućnosti za napredovanje.
Od 2017. godine učenici imaju priliku da prate programe koji se realizuju u Omladinskom klubu, koji je nastao kao produkt saradnje sa nevladinim organizacijama koje se bave omladinskom politikom. U protekloj godini učenici su prisustvovali brojnim programima obuke, trenizima, radionicama i imali mogućnost omladinske razmjene u brojnim evropskim zemljama.
Servisi u funkciji učenika
Samostalnom organizacijom učenika škola je bogatija i za Medijatorski klub, koji uključuje predstavnike učenika i nastavnika i djeluje preventivno u situacijama koje podstiču nasilje, diskriminaciju i nepoštovanje različitosti. Kroz omladinske programe koje realizuje UNICEF, uspjeli su da obezbijede finansijska sredstva za pokretanje rada tog servisa. Takođe, kroz isti program obezbijeđena su sredstva za rad Infopointa, servisa koji služi za informisanje mladih o različitim programima formalnog i neformalnog obrazovanja.
Procjenjujući interesovanja učenika u Školi, u prethodnom periodu su otvarani novi klubovi i realizovane brojne aktivnosti u okviru školskih sekcija. Posebno su se istakli članovi Volonterskog, Preduzetničkog i Prirodnjačkog kluba, kao i članovi Dramske i Komunikološke sekcije.
Uticaj na lokalnu zajednicu
Događaj koji objedinjuje sve navedene aktivnosti je Gimfest, tradicionalna manifestacija Škole koja je prepoznatljiva na lokalnom i nacionalnom nivou. Navedeni događaj u velikoj mjeri promoviše model demokratske škole, jer uključuje bitne aktere u život škole, na svim nivoima.
Samoevaluacija
Gimnazija je u prethodnom periodu razvijala mehanizme vrednovanja principa demokratske škole praćenjem ostvarenih rezultata kroz različite tehnike evaluacije. U skladu s tim, rezultati interne evaluacije pokazuju da učenici imaju više mogućnosti za učešće, kao i da socijalni ambijent podstiče slobodu iskazivanja njihovih interesovanja i da doprinosi njegovanju talenata.
Zaključak
Krajnji ishod obrazovanja koje ciljano podstiče razvoj demokratskih vrijednosti, vještina, stavova, znanja i kritičkog razumijevanja jeste kreiranje osnova za kvalitetniju budućnost i društvo u kome ćemo se uspješno suočavati sa raznim oblicima netrpeljivosti, predrasudama, nedostatkom tolerancije, ekstremizmom bilo koje vrste, a na nivou pojedinca osnaživanje mladih kao autonomnih društvenih aktera, proaktivnih građana sposobnih da izaberu i rade na ostvarivanju sopstvenih ciljeva kroz saradnju i timski rad, ne odričući se sebe, svog porijekla i identiteta.
Koordinatorke projekta:
Prof. Dejana Rudović
Prof.Biljana Vuksanović
Direktorica Nataša Stanojević
