Program ostvarivanja principa „Otvorena nauka“ u Crnoj Gori s Akcionim planom (2020-2022), koji je Vlada Crne Gore nedavno usvojila, oslanja se na više nacionalnih strateških dokumenata i predstavlja prvu fazu usaglašavanja crnogorskog istraživačkog ekosistema sa principima Otvorene nauke u Evropskom istraživačkom prostoru (ERA).
Kako kažu u Ministarstvu nauke, Otvorena nauka postaje podrazumijevani način rada za istraživače, finansijere i ostale aktere, a sve u cilju stvaranja povoljnog ambijenta za jačanje naučnoistraživačke djelatnosti u Crnoj Gori.
Ostvarivanje principa Otvorene nauke treba da doprinese većoj iskorišćenosti rezultata dobijenih kroz naučna istraživanja, boljoj povezanost nauke i privrede, odnosno nauke i društva u cjelini, a samim tim i razvoju novih istraživanja za dobrobit cjelokupnog društva. Ciljevi Otvorene nauke se pritom realizuju uz punu zaštitu etičkih normi, autorskih prava i prava intelektualne svojine.
Kao primarne komponente Otvorene nauke u crnogorskom naučnoistraživačkom okruženju, koje je neophodno dodatno razvijati, prepoznati su otvoreni pristup publikacijama, istraživačkim podacima, ali i infrastrukturi što je zapravo ključni element za unapređenje razvoja istraživanja i inovacija te umrežavanja sa potencijalnim korisnicima iz akademskog, privrednog, javnog i civilnog sektora.
S tim u vezi, program predviđa: obezbjeđivanje otvorenog pristupa recenziranim naučnim radovima, obezbjeđivanje neposrednog otvorenog pristupa nacionalnom akademskom izdavaštvu, omogućavanje otvorenog pristupa istraživačkim podacima u skladu s načelom „što je moguće otvorenije, zatvoreno koliko je neophodno“;
zatim podsticanje pripreme i podnošenja plana upravljanja podacima u okviru istraživačkog procesa, obezbjeđivanje dostupnosti istraživačkih infrastruktura (prostorije, uređaji i digitalna infrastruktura) ukoliko je njihova nabavka ili uspostavljanje finansirano javnim sredstvima, kao i interoperabilnosti digitalnih infrastruktura sa međunarodnim digitalnim istraživačkim infrastrukturama.
Tu su i podizanje svijesti, jačanje vještina i sprovođenje obuka u oblasti Otvorene nauke za sve crnogorske aktere u naučnom procesu, kao i prepoznavanje praktikovanja Otvorene nauke prilikom vrednovanja istraživanja.
Realizacija ostvarivanja principa „Otvorena nauka“ u Crnoj Gori doprinijeće ostvarenju vizije Crne Gore usmjerene na što veću otvorenost istraživačke djelatnosti kako bi bila u službi cjelokupnog društva, ali i na nužnost efikasnog i transparentnog trošenja javnih sredstva usmjerena na finansiranje istraživačkih aktivnosti. Otvorenu nauku stoga ne treba shvatiti samo kao način otvaranja istraživačkog procesa, već i kao instrument za pokretanje inovacija, jačanje integriteta i inkluzivnosti u istraživačkom sektoru, ali i stvaranje bolje povezanosti i saradnje svih aktera u okviru naučnoistraživačkog procesa, ističu u Ministarstvu nauke.
O. Đ.